Budżet obywatelski w Cieszynie – TAK czy NIE

Budżet Obywatelski (BO), zwany też partycypacyjnym, realizowany jest w Cieszynie od 2015 roku. Zmieniony w 2016 roku regulamin umożliwia wygrywanie jedynie wnioskom składanym w imieniu dużych podmiotów i wykorzystujących w głosowaniu swój potencjał liczbowy: szkołom podstawowym, spółdzielniom mieszkaniowym, jednostkom OSP, kościołowi czy jednostkom organizacyjnym miasta kosztem wniosków niezrzeszonych mieszkanek i mieszkańców.

Budżety obywatelskie to ważny mechanizm demokracji lokalnej, którego pozytywne efekty można obserwować na co dzień. Bywają jednak […] sytuacje, gdy budżety są “listkami figowymi” dla władz samorządowych, kryjącymi brak kompleksowej strategii wzmacniania zaangażowania mieszkańców w sprawy wspólnoty. https://www.prawo.pl/samorzad/budzet-obywatelski-nie-powinien-byc-traktowany-jako-narzedzie-do,501082.html

W 2016 roku przeforsowano podział kwoty budżetu obywatelskiego w następujący sposób: połowa BO na realizację dużych projektów, za które uważa się projekty o wartości ponad 50 000 zł; a druga połowa na realizację tzw. małych projektów o wartości do 50 000 zł.

W roku 2021 nie realizowano Budżetu Obywatelskiego, powód można rozumieć, bo był to okres pandemii. Jednak środków na niego przeznaczonych nie przesunięto (nie dodano) na budżet na 2022 rok. Wręcz przeciwnie – zmniejszono go o 80 000 zł. Kwota Budżetu Obywatelskiego na 2022 ro wynosi bowiem nie 400 000 zł, a 320 000 zł i ma być rozdysponowana według zmienionych po raz kolejny zasad:

• 300 000,00 zł na realizację projektów, przy czym koszt realizacji jednego projektu, nie powinien przekraczać kwoty 100 000 zł.
• 20 000 zł na promocję Budżetu Obywatelskiego oraz realizowanych projektów, a także na przeprowadzenie głosowania.

Czy BO ma być jedynie narzędziem do usuwania braków infrastrukturalnych?

Wykonałam dla Państwa poniższe zestawienie projektów dofinansowanych w BO od 2015 do 2020 roku. Łatwo dostrzec, że dofinansowano projekty realizowane na rzecz dużych, często tych samych podmiotów:

• Ochotnicza Straż Pożarna (w tym 3 razy na Pastwiskach) – szacunkowo razem ca 350 000 zł
• Szkoły Podstawowe: nr 2, 4, 3 (ta 3 razy), 6 (ta 2 razy) – szacunkowo razem ca 380 000 zł
• Spółdzielnie Mieszkaniowe: 8 razy – szacunkowo razem ca 600 000 zł
• Jednostki Organizacyjne Miasta: Wydział Sportu, Miejski Zarząd Dróg, Zamek Cieszyn i in. – szacunkowo razem 395 000 zł
• Biblioteka Miejska – razem ca 67 000 zł
• Kościół ca 72 000 zł.

Jeden jedyny raz dofinansowano “prawdziwy” wniosek, zgodny założeniami BO – była to skromna ławeczka dla hospicjum za 8 tys. zł.

BUDŻETY OBYWATELSKIE OD 2015 DO 2020

BO 2020  – 400 tys. zł. Poddanych pod głosowanie 14 projektów. Dofinansowano 3.

1. Beneficjent – Ochotnicza Straż Pożarna w Cieszynie. Projekt „Strażacy OSP dla bezpiecznego Cieszyna” – zakup specjalistycznego sprzętu ratowniczo – gaśniczego dla 6 jednostek OSP Miasta Cieszyna. Koszt 199 740 zł.
2. Beneficjent – Biblioteka Miejska w Cieszynie. Projekt „Twoje media w bibliotece”. Koszt 67 700 zł.
3. Beneficjent – Szkoła Podstawowa nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi w Cieszynie. Projekt „Bieżnia – bieg po zdrowie. Budowa 4-torowej bieżni na terenie”. Koszt 200 000 zł.

BO 2019  – 400 tys. zł Poddanych pod głosowanie 23 projektów. Dofinansowano 5.

1. Beneficjent – Ochotnicza Straż Pożarna w Cieszynie-Pastwiskach. Projekt „Strażak-ratownik z Pastwisk dla bezpiecznego Cieszyna”. Przyznano 97 112,26 zł.
2. Beneficjent (realizator) – Wydział Sportu. Projekt „Uliczne granie na co dzień – zakup przenośnego boiska do Piłki Nożnej Ulicznej”. Dofinansowanie 50 000 zł
3. Beneficjent – Szkoła Podstawowa nr 4. Projekt „Siłownia umysłowa”. Koszt 76 600 zł.
4. Beneficjent (realizator) – Wydział Zamówień Publicznych, Inwestycji i Funduszy Zewnętrznych Urzędu Miejskiego w Cieszynie. Projekt „Cieszyńskie podziemia na bis. Adaptacja ciągu piwnic na ul. Przykopa i piwnicy pod Parkiem Pokoju do funkcji atrakcji turystycznych Cieszyna. Koszt 75 000 zł.
5. Beneficjent – Szkoła Podstawowa nr 3 z oddziałami integracyjnymi. Projekt „Zielona klasa – rozwija nas, czyli powstanie ekologicznej, zewnętrznej klasy”. Koszt  68 700 zł.

 BO 2018  – 400 tys. zł . Poddanych pod głosowanie 20 projektów. Dofinansowano 7.

1. Beneficjent – Kościół Ewangelicko-Augsburski
   Projekt „Drugie życie toalety 2018 – remont budynku na Placu Kościelnym w Cieszynie”. Przyznano 72 300 zł (Toaleta nie jest dostępna publicznie).
2. Beneficjent – Szkoła Podstawowa nr 2. Projekt „Plac zabaw na terenie Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 2 w Cieszynie”. Przyznano 99 995 zł.
3. Beneficjent – Ochotnicza Straż Pożarna w Cieszynie-Pastwiskach. Projekt „Strażak-ratownik dla bezpiecznego Cieszyna”. Przyznano 49 858,23 zł.
4. Beneficjent – Szkoła Podstawowa nr 3. Projekt „Dobra szkoła – dobra przyszłość”. Przyznano 30 000 zł.
5. Beneficjent (realizator)– Miejski Zarząd Dróg. Projekt „Cieszyn – kwitnące miasto, czyli łąka w mieście.” Przyznano 30 000 zł.
6. Beneficjent – Spółdzielnia Mieszkaniowa. Projekt „PSI RAJ – wybieg dla psów na os. Podgórze”. Przyznano 24 500 zł.
7. Beneficjent – Szkoła Podstawowa nr 6. Projekt „Budowa siłowni zewnętrznej (plenerowej). Przyznano 50 000 zł.

BO 2017 *– 350 tys. Poddanych pod głosowanie 12, 7 dofinansowanych, 

1. Beneficjent -Spółdzielnia Mieszkaniowa. Projekt „Bezpieczna nawierzchnia placu zabaw na terenie Osiedla Bobrek-Zachód”. Dofinansowanie 49 995 zł.
2. Beneficjent -Spółdzielnia Mieszkaniowa. Projekt „Przystanek Błogocice II – plac zabaw i siłownia pod chmurką”. Dofinansowanie 50 000 zł.
3. Beneficjent – Szkoła Podstawowa nr 6. Projekt „Zielona klasa na szóstkę”. Dofinansowanie 49 925 zł.
4. Beneficjent – Beneficjent -Spółdzielnia Mieszkaniowa. Projekt „Piastowskie kontynuacja – mini strefa sportu i rekreacji”. Dofinansowanie 50 000 zł.
5. Beneficjent – Beneficjent -Spółdzielnia Mieszkaniowa. Projekt „Plac zabaw przy ulicy Zagrodowej w Cieszynie”. Dofinansowanie 49 173,62 zł.
6. Beneficjent – Miejski Zarząd Dróg. Projekt „Remont parkingu przed Miejskimi Halami Targowymi”. Dofinansowanie 50 000 zł.
7. Beneficjent – Miejski Zarząd Dróg. Projekt „Magia Świąt w centrum Cieszyna”. Dofinansowanie 50 000 zł.

BO 2016** – 300 000 zł. Poddanych pod głosowanie 25, dofinansowanych 7.  

1. Beneficjent – Szkoła Podstawowa nr 6. Projekt „Plac zabaw przy szóstce”. Dofinansowanie 49 970 zł.
2. Beneficjent – Spółdzielnia Mieszkaniowa. Projekt „Wykonanie miejsca rekreacji sportowej na terenie osiedla Bobrek Zachód”. Dofinansowanie 49 900 zł.
3. Beneficjent – Spółdzielnia Mieszkaniowa. Projekt „Bezpieczna i przyjazna strefa –II etap”. 48 763 zł.
4. Beneficjent(realizator) – Miasto. Ośrodek adopcji zwierząt. Dofinansowanie 50 000 zł.
5. Beneficjent (realizator) – Miasto. Projekt „Cieszyńskie podziemie na start”. Dofinansowanie 50 000 zł.
6. Beneficjent(realizator) – Miasto (Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne). Projekt „Przystanek Błogocice”. Dofinansowanie 38 200 zł.
7. Beneficjent – Fundacja.  Projekt „Ławeczka dla hospicjum”. Dofinansowanie 8 000 zł.

BO 2015 – 300 tys. zł. Poddanych pod głosowanie 9, dofinansowanych 2.

1. Beneficjent – Spółdzielnia Mieszkaniowa. Projekt „Mini Strefa Sportu i Rekreacji na Osiedlu Piastowskim”. Dofinansowanie 290 000 zł.
2. Beneficjent – Zamek Cieszyn. Projekt „Ogród bez Granic”. Dofinansowanie 10 000 zł.

Czym jest budżet obywatelski ex definitione?

Budżet obywatelski ( partycypacyjny) stanowi wydzieloną część budżetu miasta, o której przeznaczeniu  decydują bezpośrednio mieszkańcy poprzez głosowanie. Służy on zwiększeniu bezpośredniego wpływu mieszkańców na rozwój i wygląd ich miasta. Władza samorządowa przez nich wybrana w wyborach powszechnych ma za zadanie zachęcać dzięki niemu do większego zaangażowania mieszkańców w sprawy miasta.

*Musiałam przepisać wszystkie dane z listy, pdf został zabezpieczony przed pobraniem i kopiowaniem.

** Na stronie UM Cieszyn są umieszczone niepełne dane o budżetach obywatelskich, bo tylko za ostatnie 3 lata. Pozostałe dane można znaleźć w archiwum UM Cieszyn. Brakuje w nich wnioskodawcy (dane są zaklejone) i faktycznych kwot.

Gdy budżety są “listkami figowymi” dla władz samorządowych…

Dla funkcjonowania w środowisku samorządowym budżetu obywatelskiego niezbędne jest spełnienie przez władze samorządowe kilku warunków. Do podstawowych należą:

1. Przeprowadzenie publicznej (publicznych) dyskusji pomiędzy mieszkańcami, którzy na przynajmniej jednym z etapów inicjatywy spotykają się i deliberują na specjalnie do tego celu powołanych zebraniach czy forach. Nie może ograniczać się to do posiedzeń rady miasta czy rady osiedla, nie można również wykorzystywać narzędzi niepozwalających mieszkańcom na wymianę poglądów (np. ankiet wysyłanych pocztą lub przez Internet). Prowadzenie publicznego dialogu pomiędzy mieszkańcami jest kluczowe dla ich późniejszej współpracy z urzędnikami.
2. Dyskusja w sprawie budżetu partycypacyjnego dotyczy jasno określonych, ograniczonych środków finansowych, których przeznaczenie mają określić mieszkańcy.
3. Budżet partycypacyjny nie jest ograniczony do poziomu dzielnicy, osiedla lub instytucji – na przynajmniej jednym z etapów dotyczy również poziomu ogólnomiejskiego. Projekty działające na poziomie zbyt lokalnym mogą szczególnie łatwo ulec dominacji partykularnych interesów pojedynczych grup społecznych lub opcji politycznych. Rzadko udaje im się określić i zaspokoić wspólne potrzeby mieszkańców, i sformułować racjonalne propozycje, zamiast koncentrować się na ogólnych żądaniach lub proteście.
4. Wyniki debaty publicznej nad określeniem celów do realizacji w ramach budżetu partycypacyjnego są wiążące – co wyraźnie odróżnia budżet partycypacyjny od konsultacji społecznych. Propozycje inwestycyjne wybrane przez mieszkańców są realizowane. Mieszkańcy otrzymują informację zwrotną dotyczącą zarówno projektów wybranych w ramach dyskusji, jak i tych, które zostały odrzucone. Proces wdrażania inwestycji wynikających z budżetu partycypacyjnego jest monitorowany.
5. Realizacja budżetu partycypacyjnego nie jest procesem jednorazowym, powinien on funkcjonować długofalowo – być organizowany rokrocznie przez lata.

Innym problemem wydaje się traktowanie BO wyłącznie jako narzędzia do usuwania podstawowych braków infrastrukturalnych. Jest to oczywiście ważne z punktu widzenia podstawowych potrzeb wspólnoty, ale nie pozwala na wyzwolenie funkcji kreatywnej. Tymczasem dzięki BO zamiast na np. remontach dróg, malowaniu ławek czy doposażeniu sal w szkołach moglibyśmy skupić się na projektach mniej typowych, opartych o doświadczenie i kompetencje mieszkańców. https://www.prawo.pl/samorzad/budzet-obywatelski-nie-powinien-byc-traktowany-jako-narzedzie-do,501082.html