Cześć! Zgodnie z obietnicą kontynuuję temat zdrowego stylu życia. W poniższym artykule skupię się na podstawie, czyli sposobie odżywiania. Temat diety jest bardzo obszerny i może stanowić bazę pod wiele wpisów. Postaram się tutaj opisać najważniejsze aspekty zdrowej diety i poprowadzić temat od ogółu do szczegółu.

CZYM SĄ BIAŁKA, TŁUSZCZE I WĘGLOWODANY?

Zanim przejdziemy do zasad zdrowej diety musimy poznać trochę bliżej budowę pożywienia, aby lepiej zrozumieć co dostarczamy sobie na talerzu. Poszczególne produkty żywnościowe są zbudowane z konkretnych makroskładników, czyli składników odżywczych, jakimi są białka, tłuszcze i węglowodany. Wszystkie wymienione makroskładniki są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, a każdy z nich spełnia swoją określoną rolę.

WĘGLOWODANY

Węglowodany są podstawowym źródłem energii w diecie oraz stanowią materiał zapasowy w wątrobie i mięśniach w postaci glikogenu. Cukry (węglowodany) znajdują się w największej ilości w ziarnach (kasze, makarony, pieczywo), owocach, roślinach strączkowych i warzywach. Tutaj od razu możemy zaznaczyć, że pod względem uzyskania korzyści zdrowotnych, pełne ziarna są preferowane w stosunku do tych przetworzonych. Podczas procesu mielenia i produkcji mąki jasnej,  ziarna zostają pozbawione zarodków i otrębów, co skutkuje mniejszą ilością błonnika i mikroelementów. Dlatego w zdrowej diecie korzystniejsze dla naszego organizmu jest spożywanie produktów pełnoziarnistych.

Cukry zawarte w pożywieniu dzieli się na węglowodany dostępne (trawione, wchłaniane i wykorzystywane przez organizm) i węglowodany niedostępne (nie ulegają trawieniu i wchłanianiu). Te drugie tworzą tzw. błonnik pokarmowy, który spełnia wiele funkcji fizjologicznych. Więcej o błonniku będzie w dalszej części artykułu.

BIAŁKA

Są budulcem komórek i tkanek organizmu, a także biorą udział w regulacji procesów życiowych m.in. budują enzymy, przekazują informacje między komórkami oraz transportują substancje w obrębie całego organizmu. Białka dostarczone w pokarmie zostają rozłożone w przewodzie pokarmowym do aminokwasów, z których następnie są syntezowane białka własne organizmu. Białka pochodzą zarówno ze źródeł zwierzęcych (mięso, nabiał, ryby i jaja), jak i roślinnych (rośliny strączkowe, produkty sojowe, zboża, orzechy i nasiona). Odpowiednie spożycie białka w diecie jest ważne dla utrzymania beztłuszczowej masy ciała przez całe życie. U osób starszych białko odgrywa ważną rolę w zapobieganiu związanej z wiekiem utracie masy mięśni szkieletowych.

W czasie pandemii popularna w Europie była “dieta Bridget Jones”. Kadr z filmu “Dziennik Bridget Jones”.

TŁUSZCZE

Są podstawowymi składnikami strukturalnymi błon komórkowych, a także źródłem energii komórkowej (rozkład tłuszczu dostarcza dwukrotnie więcej energii niż rozkład białka lub cukru). Lipidy (tłuszcze) są również nośnikiem witamin A, D, E, K. oraz biorą udział w syntezie niektórych hormonów. Dlatego też ich znaczny niedobór w diecie prowadzi do niedoboru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K.) lub w wypadku zbyt niskiej zawartości tkanki tłuszczowej u kobiet do utraty miesiączki z powodu zaburzeń hormonalnych.

Tłuszcze dietetyczne dzielą się na 4 kategorie: tłuszcze jednonienasycone, wielonienasycone, nasycone i trans. Tłuszcze nienasycone znajdują się w różnych produktach spożywczych, w tym w rybach, wielu olejach pochodzenia roślinnego, orzechach i nasionach, podczas gdy produkty zwierzęce (i niektóre oleje pochodzenia roślinnego – olej kokosowy, palmowy) mają większy udział tłuszczów nasyconych. Tłuszcze trans znajdujące się w żywności są głównie wynikiem przetwarzania olejów roślinnych, ale są również obecne w niewielkich ilościach w produktach zwierzęcych. Wśród rodzajów tłuszczów stosowanych w diecie tłuszcze nienasycone mają największą wartość odżywczą i wiążą się ze zmniejszeniem ryzyka sercowo-naczyniowego i śmiertelności, podczas gdy tłuszcze trans oraz, w mniejszym stopniu, tłuszcze nasycone mają negatywny wpływ na zdrowie, w tym zwiększone ryzyko zgonu.

Należy tutaj również wspomnieć o wodzie, składnikach mineralnych i witaminach, które również są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

WODA

To jeden z najważniejszych związków w organizmie warunkuje aktywność życiową komórek, ponieważ tworzy środowisko wewnętrzne organizmu, w którym zachodzą wszystkie niezbędne do życia reakcje. Woda umożliwia także usuwanie szkodliwych substancji w procesie przemiany materii.

WITAMINY

To substancje organiczne obecne w niewielkich ilościach w naturalnych produktach spożywczych. Zbyt mało którejkolwiek z witamin może zwiększać ryzyko wystąpienia określonych problemów zdrowotnych, ponieważ są ważne dla wielu codziennych funkcji organizmu, takich jak reprodukcja i wzrost komórek, ale przede wszystkim dla przetwarzania energii w komórkach. Witaminy dzieli się na rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K.) i wodzie (C, B1, B2, B3, B5, B6, B8, B9, B12).

MINERAŁY

Są to naturalnie występujące w ziemi pierwiastki chemiczne. Minerały są potrzebne do prawidłowego składu płynów ustrojowych, w tym krwi, oraz do prawidłowego składu tkanek, kości, zębów, mięśni i nerwów. Minerały odgrywają również znaczącą rolę w utrzymaniu zdrowej funkcji nerwów, regulacji napięcia mięśniowego i wspieraniu zdrowego układu sercowo-naczyniowego.

Jeśli już wiemy, jakie są podstawowe składniki pokarmowe oraz znamy ich funkcje w organizmie człowieka możemy przejść do naszego głównego tematu, którym jest DIETA.

Zdrowe odżywianie - ZASADY

ZDROWE ODŻYWIANIE A FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU

To, jakimi wyborami kierujemy się w swojej kuchni, ma ogromny wpływ na kondycję naszego organizmu, ale też na samopoczucie. Jeśli karmimy nasz organizm tylko produktami, które nie posiadają wiele wartości odżywczych i dodatkowo obciążają pracę układu pokarmowego, to w efekcie nasze ciało wkrótce odwdzięczy nam się tym samym. Nasz organizm zacznie wysyłać sygnały niedoborów składników pokarmowych, będzie ociężałe, zmęczone, a w konsekwencji może dojść także do wielu chorób i zaburzeń w funkcjonowaniu narządów. Dlatego tak ważne jest dostarczanie odpowiedniego paliwa dla naszego organizmu.

Zdrowa dieta nie jest zatem niczym innym jak wspomnianym ’paliwem’, które napędza nasz organizm do działania. Jeśli paliwo jest dobrej jakości, to nasze ciało zachowuje zdrowie i witalność. Oczywiście dalej brnąc w porównania, jeśli nasz bak, czyli układ pokarmowy jest niesprawny, to paliwo nie będzie mogło być odpowiednio przyswojone i wykorzystane przez maszynę, jaką jest ludzki organizm.

Dlatego też tak ważne jest zwracanie uwagi na różne sygnały, które wysyła nam nasze ciało. Jeśli często po posiłkach czujemy dyskomfort, ból lub inne objawy świadczące o nieprawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego, to powinniśmy jak najszybciej udać się na badania do odpowiedniego specjalisty. Często prawidłowa diagnoza i leczenie mogą spowodować, że z powrotem odzyskamy dobre samopoczucie.

NA CZYM WŁAŚCIWIE POLEGA ZDROWE ODŻYWIANIE

Zdrowe odżywianie to świadomość wybieranych produktów i potraw, które spożywamy. To prawidłowe bilansowanie różnorodnych posiłków i dbanie o odpowiednie nawodnienie.

Czy istnieją jakieś uniwersalne zasady zdrowej diety?

Na pewno prawidłowa dieta powinna być odpowiednio zbilansowana, tzn. powinna dostarczać wszystkich składników pokarmowych w odpowiednich proporcjach. W dobrze zaplanowanym posiłku powinno się znaleźć źródło dobrej jakości tłuszczu, białka i węglowodanów. Przykładowo posiłek złożony z pszennej bułki z dodatkiem dżemu, dostarczy naszemu organizmowi tylko węglowodanów. Dodatkowo w wypadku takiej kanapki będą to tylko węglowodany proste, które spowodują szybki wyrzut cukru do krwi, a następnie jego znaczny spadek. Często takie posiłki właśnie powodują błędne koło podjadania, ponieważ, kiedy cukier nagle spada, to czujemy się znowu głodni. Duży spadek poziomu glukozy we krwi powoduje także odczucie zmęczenia, osłabienia i senność. Dlatego komponowanie odpowiednich posiłków może zapobiec nagłym atakom głodu i spadkom energii w ciągu dnia.

Jak zatem skomponować wspomnianą kanapkę, aby stanowiła zbilansowany posiłek? Najlepiej, aby jej bazą był dobrej jakości chleb żytni lub pełnoziarnisty, który jest świetnym źródłem błonnika i witamin z grupy B. Jako dodatek białkowy można wykorzystać chudą wędlinę np. z piersi indyka lub kurczaka, wszelkie twarożki, twarogi lub serki wiejskie, czy jajka. Najlepszym wyborem jako źródło tłuszczu będzie oliwa, którą można skropić kanapki, a także awokado, orzechy czy inne oleje roślinne.

Korzystając z tematu kanapek, mam dla Was kilka ciekawych przepisów.

Moje kanapki z chleba żytniego

Kanapki z żytniego chleba. Wykonanie i zdjęcie Dominika Kaczmarska
Kanapki z żytniego chleba. Wykonanie i zdjęcie Dominika Kaczmarska
  • Z rukolą, burakiem, mozzarellą light i orzeszkami ziemnymi
  • Z rukolą, grillowaną piersią z kurczaka, mango i sezamem
  • Z rukolą, polędwicą z piersi indyka, brzoskwinią i rozmarynem
  • Z rukolą, tofu podsmażonym w przyprawach, rzodkiewką i koperkiem
  • Z rukolą, grillowaną piersią z kurczaka, gruszką i serem feta.

Kanapki stanowią prosty przykład jak prawidłowo bilansować posiłek, a dodatkową są jednym z najczęściej wybieranych przez Polki i Polaków pożywieniem. Jednak temat prawidłowego komponowania zawartości talerza odnosi się do każdego spożywanego posiłku. Jeśli zadbamy o odpowiednie bilansowanie jadłospisu nie powinniśmy odczuwać spadków energii oraz napadów głodu w ciągu dnia. Białko i tłuszcz zawarty w posiłku powodują spowolnienie trawienia i wolniejsze uwalnianie węglowodanów. Dzięki temu glukoza we krwi podnosi się stopniowo, a następnie stopniowo opada. Kolejnym aspektem, który ma wpływ na szybkość wchłaniania cukru zawartego w produkcie ma wspomniany rodzaj węglowodanów.

Posiłki, w których skład wchodzą produkty zawierające węglowodany złożone tj. pieczywo żytnie i pełnoziarniste, płatki owsiane, otręby, ryż brązowy, grube kasze, razowy makaron i warzywa takie jak: groch, fasola, bób, soja, soczewica, są znacznie wolniej trawione, niż te złożone z cukrów prostych. Dzieje się tak dlatego, że organizm musi włożyć więcej pracy i energii, aby rozłożyć je na cząsteczki glukozy wchłaniane do krwi.

Druga ważna zasada – dieta powinna być różnorodna

Im więcej wprowadzimy do naszej diety warzyw, owoców i innych produktów bogato odżywczych, tym więcej dostarczymy sobie niezbędnych witamin i minerałów. Jeśli nasza dieta składa się w większości z jednego, dwóch posiłków, które dodatkowo są mało pożywne, to szybko możemy się nabawić niedoborów pokarmowych.

Warzywa i owoce dostarczają wielu niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu składników oraz przyczyniają się do ograniczenia ryzyka rozwoju chorób, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca czy nowotwory. Co ciekawe szacuje się, że jednej trzeciej wszystkich zgonów z powodu raka w Stanach Zjednoczonych można by zapobiec poprzez modyfikację diety.

Sugeruje to, że zmiany w nawykach żywieniowych i stylu życia, takie jak zwiększenie spożycia owoców i warzyw oraz bardziej zbilansowane spożycie produktów mięsnych i roślinnych, są praktyczną i skuteczną strategią zmniejszania zachorowalności na choroby przewlekłe. Owoce, warzywa i inne produkty pochodzenia roślinnego są bogate w bioaktywne związki, które mogą zapewnić pożądane korzyści zdrowotne. Ponieważ związki bioaktywne różnią się znacznie składem i proporcjami w zależności od owoców, warzyw i zbóż oraz często mają wzajemnie uzupełniające się mechanizmy, sugeruje się, aby w celu uzyskania jak największych korzyści zdrowotnych, spożywać codziennie szeroką gamę pokarmów roślinnych.

Idealnie pasuje rada  – „jedz tęczę”

Dlaczego? Jeśli chodzi o zdrowe odżywianie, to ’chrupanie’ wielu kolorowych produktów daje nam bogactwo różnych składników odżywczych. W roślinach są tysiące związków, które mogą walczyć z chorobami i stanami zapalnymi w organizmie, zwłaszcza gdy działają razem w synergii.

Jednak dieta jest nie tylko niezbędna do utrzymania wzrostu, reprodukcji i zdrowia człowieka, ale także moduluje i wspiera symbiotyczne społeczności drobnoustrojów, które kolonizują przewód pokarmowy – mikrobiotę jelitową. Rodzaj, jakość i pochodzenie naszej żywności kształtują nasze drobnoustroje jelitowe i wpływają na ich skład i funkcję.

Koncepcja Hipokratesa „Niech jedzenie będzie Twoim lekarstwem, a lekarstwo Twoim jedzeniem”, pozostaje bardzo aktualna, ale wymaga rozważenia, w jaki sposób dieta może być wykorzystana do promowania zdrowia. I tutaj skupimy się na bardzo ważnym składniku, który również powinien wzbogacać naszą dietę. Mowa o błonniku, czyli substancji, jaka nie ulega trawieniu w naszym układzie pokarmowym.

Jaką funkcję pełni błonnik?

Błonnik pokarmowy, w szczególności błonnik nierozpuszczalny, pomaga zapobiegać zaparciom, reguluje pracę jelit, zmniejsza ryzyko chorób i zaburzeń, takich jak choroba uchyłkowa jelit czy hemoroidy, a także może działać ochronnie na raka okrężnicy. Błonnik rozpuszczalny spowalnia trawienie i wchłanianie węglowodanów, a tym samym może obniżać wspomniany wzrost stężenia glukozy we krwi po posiłku.

A o co chodzi z tym podziałem błonnika? Błonnik jest często klasyfikowany według jego rozpuszczalności na rozpuszczalny lub nierozpuszczalny. Oba rodzaje błonnika występują w różnych proporcjach w żywności zawierającej błonnik.

Dobrymi źródłami błonnika rozpuszczalnego są owies, jęczmień, owoce, warzywa i rośliny strączkowe (fasola, soczewica, ciecierzyca).

Pełnoziarniste płatki zbożowe, pełnoziarniste pieczywo, kasze, ryż i mąki z pełnego przemiału są bogatym źródłem nierozpuszczalnego błonnika.

Ważne dla osób, które chcą schudnąć

Dieta bogata w błonnik może pomóc w regulowaniu utraty wagi. Żywność o wysokiej zawartości błonnika sprawia, że czujemy się dłużej pełni i syci, dzięki czemu łatwiej jest przestrzegać diety i nie podjadać między posiłkami.

Wyniki badań epidemiologicznych wskazują także na inną rolę błonnika pokarmowego, jaką jest zapobieganie chorobie wieńcowej serca poprzez poprawę profili lipidowych krwi. Włókna, takie jak pektyna czy różne rodzaje otrębów, obniżają zarówno poziom całkowitego cholesterolu w surowicy, jak i poziom lipoprotein o niskiej gęstości (cholesterol LDL).

Aby czerpać wszystkie korzyści z błonnika, ważne jest zróżnicowanie źródeł błonnika w diecie. Diety bogate w owoce, warzywa, rośliny strączkowe i produkty pełnoziarniste dostarczą oba rodzaje błonnika i zapewnią wiele korzyści zdrowotnych.

Kolejnym ważnym aspektem w diecie jest tłuszcz i jego rodzaj, o czym pisałam na początku artykułu. Tłuszcze jednonienasycone i wielonienasycone (czasami nazywane „dobrymi tłuszczami”) mają zdolność do obniżania poziomu cholesterolu LDL we krwi. Dodatkowo wspierają pracę serca, układu krwionośnego i mózgu, a niektóre tłuszcze zwalczają także stany zapalne. Tłuszcze nienasycone znajdują się głównie w pokarmach roślinnych, takich jak oleje roślinne, orzechy, nasiona czy awokado.

Jak wzbogacić swoją dietę w tłuszcze nienasycone

Tam, gdzie to możliwe, zastąp żywność i napoje bogate w tłuszcze nasycone alternatywami jednonienasyconymi lub wielonienasyconymi. Na przykład: zastąp masło oliwą z oliwek lub dobrej jakości margaryną, chipsy ziemniaczane lub czekoladę zwykłymi orzechami jako zdrowszą alternatywą przekąski, a smażone fast foody kanapką lub wrapem z chudym mięsem i sałatką.

Źródła zdrowych tłuszczów, które warto włączyć do swojej diety: awokado, orzechy (takie jak orzeszki ziemne, laskowe, nerkowca, brazylijskie i migdały – w tym masła arachidowe), produkty do smarowania – margaryny (na bazie rzepaku lub oliwy z oliwek), oleje roślinne takie jak oliwa z oliwek, olej rzepakowy, lniany, sojowy, kukurydziany, ale także nasiona: pestki dyni, sezam czy słonecznik. Świetnym źródłem tłuszczów wielonienasyconych są siemię lniane, ryby i owoce morza.

 A jakie produkty powinniśmy ograniczyć?

SÓL – Szczególna uwagę należy zwrócić na zawartość soli w naszej diecie. Większość ludzi spożywa zbyt dużo sodu zawartego w soli. Wysokie spożycie sodu i niewystarczające spożycie potasu przyczyniają się do wysokiego ciśnienia krwi, co z kolei zwiększa ryzyko chorób serca i udaru mózgu. Jak wskazują liczne badania, zmniejszenie spożycia soli do zalecanego poziomu poniżej 5 g dziennie mogłoby zapobiec ogromnej ilości zgonów rocznie.

Ludzie niestety często nie są świadomi ilości spożywanej soli. W wielu krajach większość soli pochodzi z przetworzonej żywności (np. dań gotowych; przetworzonych mięs, takich jak bekon, szynka i salami; sera i słonych przekąsek) lub z żywności spożywanej często w dużych ilościach (np. chleb). Sól dodaje się również do potraw podczas gotowania (np. bulion, kostki rosołowe, sos sojowy i rybny).

Spożycie soli można zmniejszyć poprzez:

  • ograniczenie ilości soli i mieszanek przypraw o wysokiej zawartości sodu na rzecz świeżych i suszonych, aromatycznych przypraw
  • brak soli lub sosów o wysokiej zawartości sodu na stole
  • ograniczenie spożycia słonych przekąsek (chipsy, paluszki, krakersy)
  • wybór produktów o niższej zawartości sodu.

CUKIER – Zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, spożycie cukrów prostych powinno być ograniczone. Spożywanie cukrów prostych zwiększa ryzyko próchnicy, przyczynia się do niezdrowego przybierania na wadze, co może prowadzić do nadwagi i otyłości. Ostatnie dowody pokazują również, że wolne cukry wpływają na ciśnienie krwi i lipidy w surowicy.

Spożycie cukrów można zmniejszyć poprzez:

  • ograniczenie spożycia żywności i napojów zawierających duże ilości cukrów, takich jak słodkie przekąski, cukierki i napoje słodzone cukrem.
  • jedzenie świeżych owoców i surowych warzyw jako przekąski zamiast słodkich przekąsek
  • gotowanie zdrowych posiłków na słodko 😊

TŁUSZCZE – Zdrowe wybory żywieniowe polegają również na ograniczeniu do minimum tłuszczów nasyconych i tłuszczów trans. Tłuszcze te przyczyniają się do ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, ponieważ podnoszą poziom cholesterolu LDL we krwi. Tłuszcze trans mają wpływ na metabolizm tkanki tłuszczowej i mogą zmniejszać wrażliwość tkanek na insulinę. Dlatego duża ich ilość w diecie może prowadzić do rozwoju insulinooporności, a w konsekwencji cukrzycy.

Spożycie tłuszczów, zwłaszcza tłuszczów nasyconych i tłuszczów trans produkowanych przemysłowo, można zmniejszyć poprzez:

  • ograniczenie smażenia w głębokim tłuszczu na rzecz gotowania, gotowania na parze, duszenia, grillowania, pieczenia
  • zastąpienie masła i smalcu olejami bogatymi w tłuszcze nienasycone, takimi jak oliwa czy olej rzepakowy; warto też więc zamienić tłuste mięsa i wędliny na drób, chude wędliny i ryby morskie, a śmietanę na odtłuszczony jogurt
  • szczególnie ograniczyć warto mięso czerwone i jego przetwory, nie tylko dla korzyści zdrowotnych, ale również dla planety!
  • spożywanie produktów mlecznych o obniżonej zawartości tłuszczu i chudego mięsa lub odcinanie widocznego tłuszczu z mięsa
  • ograniczenie spożycia pieczonej i smażonej żywności oraz paczkowanych przekąsek i produktów spożywczych (np. pączków, ciast, ciastek, ciastek, herbatników i wafli), które zawierają produkowane przemysłowo tłuszcze trans.

Dieta bogata w tłuszcze nasycone może spowodować gwałtowny wzrost poziomu cholesterolu, wywołać stany zapalne i zwiększyć ryzyko problemów związanych z sercem.

MAŁE KROKI, WIELKIE ZMIANY

Jak zacząć zdrowo się odżywiać? Zmiany w naszym życiu, a szczególnie w kuchni zawsze powinniśmy wprowadzać metodą małych kroków. Takie podejście pozwoli nam zmienić stopniowo nawyki żywieniowe, a co najważniejsze trzymać się założeń długoterminowo. Zbyt duże restrykcje wprowadzane w naszej diecie najczęściej powodują, że szybko się zniechęcamy i wracamy do starych wyborów żywieniowych.

Kilka najprostszych zdrowych zmian w sposobie odżywiania to:

  • ograniczenie tłuszczów nasyconych i trans
  • zrównoważenie spożycia energii
  • zmniejszenie spożycia soli, cukru i żywności przetworzonej
  • to wszystko na koszt zwiększenia spożycia tłuszczów nienasyconych, różnych owoców, warzyw, roślin strączkowych i produktów pełnoziarnistych.

Podsumowując, temat zdrowego odżywiania jest bardzo obszerny i trudno jest uwzględnić wszystkie aspekty prawidłowej diety w jednym artykule. Dlatego w kolejnych wpisach będę poruszać następne kwestie i rozwijać poszczególne tematy. Jednak chcąc podsumować definicję zdrowej diety, możemy ją opisać w dwóch prostych zdaniach.

Zdrowa dieta to taka, w której makroskładniki odżywcze (białka, tłuszcze i węglowodany) są spożywane w odpowiednich proporcjach, aby zaspokoić potrzeby energetyczne i fizjologiczne organizmu. Jednocześnie prawidłowa dieta powinna dostarczać wystarczającej ilości mikroskładników odżywczych (witaminy, sole mineralne) i wody, niezbędnej do prawidłowego nawodnienia.

Z kolei złe wybory żywieniowe przyczyniają się do ryzyka rozwoju nadciśnienia, hipercholesterolemii, nadwagi, otyłości i stanów zapalnych, co z kolei zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, cukrzycy i nowotworów.

Obecny, wyraźny wzrost przewlekłych chorób niezakaźnych ma związek przyczynowy z globalnymi wzorcami żywieniowymi, które stają się coraz bardziej ’zachodnie’. Charakteryzują się one wysokim poziomem tłustego i przetworzonego mięsa, tłuszczów nasyconych, rafinowanych zbóż, soli i cukrów, przy często bardzo niskim spożyciu świeżych warzyw i owoców.

Dlatego świadoma zmiana nawyków żywieniowych może znacząco zmienić ten trend i uchronić nas przed wieloma chorobami. A co najważniejsze – wybór należy do nas!

Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na wykorzystywanie plików cookies Dowiedz się więcej

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close