Jako lekarka obserwuję często niemoc i bezradność pacjenta wobec panującego systemu w polskiej ochronie zdrowia. Artykuł ma za zadanie przybliżyć tryb postępowania diagnostyczno-leczniczego w tym systemie i odpowiedzieć na pytania: czym jest tryb ambulatoryjny, a czym tryb pilny? gdzie należy zgłosić się na początku choroby i kto powinien nam pomóc? co zrobić w razie nagłego zagrożenia życia i zdrowia?
Podstawowa Opieka Zdrowotna – Poradnia Lekarza Rodzinnego
Każdy pacjent w Polsce powinien mieć wybranego swojego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarkę oraz w przypadku kobiety – położną. Wybór ten w formie deklaracji należy złożyć w Przychodni Lekarza Rodzinnego lub za pomocą strony internetowej pacjent.gov.pl (w ciągu roku można go dokonać dwukrotnie). Dorosłych pacjentów przyjmuje Lekarz Rodzinny lub Internista, a dzieci – Lekarz Rodzinny lub Pediatra.
Lekarz Rodzinny to specjalista po 4. letnim szkoleniu specjalizacyjnym, zakończonym egzaminem pisemnym oraz ustnym. Jest to pierwsza osoba, do której powinien się zgłosić pacjent w razie wystąpienia objawów choroby. Lekarz po zebraniu wywiadu oraz zbadaniu pacjenta, podejmuje decyzję o poszerzeniu diagnostyki laboratoryjnej bądź obrazowej oraz o wprowadzonym leczeniu.
Lekarz w ramach kontraktu z NFZ może zlecić pacjentowi: podstawowe badania laboratoryjne krwi, moczu oraz kału, z diagnostyki obrazowej USG wybranych okolic, RTG klatki piersiowej, kośćca, przeglądowe jamy brzusznej oraz endoskopię przewodu pokarmowego (gastroskopia, kolonoskopia). W POZ można również wykonać EKG oraz spirometrię. O zleconych badaniach decyduje lekarz na podstawie wskazań.
Jeśli pacjent wymaga poszerzenia diagnostyki i wykonania badań szczegółowych, otrzymuje skierowanie do poradni specjalistycznej. Obecnie jest ono wystawiane w formie e-skierowania. Jeśli po zbadaniu chorego lekarz uzna, że pacjent wymaga diagnostyki szpitalnej, jest on kierowany do odpowiedniego oddziału szpitalnego. Skierowanie do poradni i szpitala można wystawić w trybie pilnym, kiedy pacjent powinien być przyjęty do specjalisty w jak najkrótszym czasie, lub w trybie planowym, kiedy pacjentowi nie zagraża bezpośrednio utrata życia lub zdrowia.
W gabinecie Lekarza Rodzinnego bardzo istotne jest zbudowanie dobrej relacji Lekarz – Pacjent, opartej na zaufaniu. Z opieki w POZ pacjent korzysta całe życie. Jest monitorowany, przedłużane zostają mu tam leki stosowane przewlekle. Lekarz często informuje pacjenta o profilaktyce chorób cywilizacyjnych czy w przypadku dzieci – o chorobach wieku rozwojowego. Pacjenci są kierowani na szczepienia ochronne, dzieci są oceniane w ramach badań bilansowych. W razie podejrzenia choroby onkologicznej wystawiana jest karta DILO, dzięki której pacjent do 2. tygodni dostaje termin wizyty w Poradni Onkologicznej.
Funkcja lekarza rodzinnego jest bardzo ważna, a dzięki doświadczeniu w wielu dziedzinach, pacjent uzyskuje pomoc holistyczną.
Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR)
W razie nagłego zagrożenia życia i zdrowia, czyli wystąpienia ostrego zachorowania lub urazu, pacjent przyjmowany jest do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego, gdzie uzyskuje natychmiastową pomoc. Jest to miejsce, w którym przeprowadzana jest wstępna diagnostyka, zlecona przez specjalistę medycyny ratunkowej lub lekarza innej specjalizacji, pracującego w SOR. Diagnostyka jest niezbędna do postawienia wstępnego rozpoznania i przekazania pacjenta do odpowiedniego oddziału szpitalnego, gdzie kontynuuje się dalsze leczenie. Pacjent przyjęty w stanie zagrożenia życia jest zabezpieczony poprzez podtrzymanie i stabilizację funkcji życiowych. Leczy się także ostre dolegliwości bólowe.
Do SOR powinny się zgłosić przede wszystkim osoby z nagłym bólem w klatce piersiowej, dusznością, objawami udaru mózgu, takimi jak zaburzenia mowy, niedowład kończyny, zaburzenia czucia, zaburzenia świadomości, pacjenci po pierwszorazowych napadach padaczkowych, po wypadkach i urazach, czy we wstrząsie anafilaktycznym lub z ostrym bólem brzucha.
W SOR pacjenci podlegają wstępnej segregacji (wywiad, badanie fizykalne), najczęściej przez ratownika medycznego, który decyduje o kolejności przyjęcia. Pierwszeństwo ma chory, który wymaga natychmiastowej pomocy. O przyjęciu nie decyduje godzina zarejestrowania pacjenta, tylko wskazania medyczne.
Nocna i Świąteczna Opieka Lekarska
Jest to miejsce, gdzie udzielane są świadczenia lekarskie po godzinie 18.00 od poniedziałku do piątku, w weekendy oraz święta. Obecnie punkty Nocnej i Świątecznej Opieki Lekarskiej znajdują się przy szpitalach. Należy się tam zgłosić, kiedy dostęp do Lekarza Rodzinnego już nie jest możliwy, przy infekcji, zaostrzeniu choroby przewlekłej i kiedy nie występuje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia.
Poradnia Specjalistyczna
Do Poradni Specjalistycznej zgłasza się pacjent ze skierowaniem, głównie od Lekarza Rodzinnego. Powinni tam trafić pacjenci na wizyty pierwszorazowe, celem pogłębienia diagnostyki, którą wyczerpano już w Podstawowej Opiece Zdrowotnej oraz chorzy wymagający kontroli w razie zaostrzenia choroby przewlekłej.
Do Poradni Onkologicznej, Ginekologicznej oraz Psychiatrycznej pacjent nie potrzebuje skierowania. W każdej Poradni Specjalistycznej lekarz może zlecić badania laboratoryjne i obrazowe. Są już to badania bardziej szczegółowe niż w Podstawowej Opiece Zdrowotnej. Pacjent leczony w ramach Poradni Specjalistycznej na NFZ otrzymuje również skierowania na badania kontrolne przed kolejną wizytą.
Oddziały Szpitalne
Do oddziału szpitalnego przyjmowani są chorzy na diagnostykę planową, ze skierowaniem od Lekarza Rodzinnego lub Specjalisty. Podejmowane tam jest leczenie oraz monitorowanie chorego w sposób ciągły. Zapewniona jest całodobowa opieka lekarska i pielęgniarska. Do oddziałów przyjmowani są również pacjenci w trybie pilnym, np. przekazani z SOR. Możliwe są również przekazania między oddziałami.
Sektor Prywatny
Pacjenci diagnozowani i leczeni w Poradniach Prywatnych ponoszą koszt wizyty prywatnej oraz samodzielnie opłacają badania laboratoryjne i obrazowe. Nie wymagane są skierowania od Lekarza Rodzinnego. Hospitalizacje w szpitalach prywatnych również są opłacane przez pacjenta. Przed wykonaniem badania obrazowego, takiego jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa, wymagane jest dostarczenie skierowania od lekarza.
Podsumowanie
Jeśli nie zagraża nam utrata życia i zdrowia, a wymagamy pomocy lekarskiej, powinniśmy w pierwszej kolejności zgłosić się do Lekarza Rodzinnego, który z powodzeniem diagnozuje i leczy nas w ramach POZ. Dzięki relacji opartej na zaufaniu pacjent czuje się bezpieczny i zaopiekowany.
Kiedy chory wymaga leczenia specjalistycznego, otrzymuje skierowanie do Poradni Specjalistycznej lub konkretnego Oddziału Szpitalnego, celem zintensyfikowania leczenia.
W razie nagłego pogorszenia zdrowia, stanu bezpośredniego zagrożenia życia, należy wezwać Zespół Ratownictwa Medycznego (tel. Alarmowy 112 i 999) lub zgłosić się do SOR.
