Czy dobrze rozumiemy słowa, które wielokrotnie słyszymy i używamy? „Gender” u jednych wywołuje niechęć, dla innych niewiele znaczy, dla jeszcze innych jest bardzo ważne. Czy chcemy tego, czy nie, słowo to określa zmiany kulturowe, które następują w wielu obszarach naszego życia. Mogą one budzić lęk, są jednak nieuchronne i dlatego warto je poznać, by zrozumieć.
W języku angielskim gender (wym. dżender) oznacza „płeć kulturową”, a do nazwy „płci biologicznej” używa się określenia »sex«. W języku polskim na określenie „płeć” mamy tylko jedno słowo. Angielskie słowa „gender” i „mainstreeming gender” przyjęło się do określenia strategii mającej na celu osiągnięcie równości między kobietami i mężczyznami. Jest to także obszar wiedzy humanistycznej, która analizuje zmiany dokonujące się w obszarze stosunków społecznych, ról i funkcji, jakie w danym okresie pełniły i pełnią kobiety i mężczyźni. Gender pyta m.in. o to, kto ma władzę, kto korzyści, kto ma jakie obowiązki i przywileje. Nie wszystkie odpowiedzi stawiane przez gender są wygodne. Niektóre wnioski mogą być trudne do przyjęcia zwłaszcza przez grupy mężczyzn korzystających z wielu przywilejów oraz przez kobiety, które nie chcą (a czasami boją się) zmian.
Istota kobiecości i męskości
Gdyby zapytać dzisiaj o istotę kobiecości i męskości, otrzymalibyśmy wiele trafnych odpowiedzi, opisujących typowo kobiece i męskie cechy, jednak czy dla wszystkich znaczą one to samo? Czy dla przykładu kobieta-wykładowczyni jest mniej kobieca, bo zajmuje się obszarem działania, który jeszcze 150 lat temu był zarezerwowany tylko dla mężczyzn? Czy mężczyzna, który z czułością opiekuje się swoimi dziećmi, nie jest już męski? Jeszcze kilka dekad temu ojciec z wózkiem w parku był ewenementem, dzisiaj ten obraz nikogo nie dziwi i nie oburza.
Możemy wybrać jaką drogą chcemy iść przez życie
Wzorce kulturowe ciągle się zmieniają, a różnice między tym, co kiedyś było typowo kobiece lub typowo męskie się zacierają. Gdyby dzisiaj ktoś nam powiedział, że kobiety nie powinny studiować, bo ich rolą życiową jest przede wszystkim stworzenie rodziny, dbanie o dom, rodzenie dzieci, czy nie oburzyłybyśmy się? To właśnie dzięki zmianom w obrębie płci kulturowej (gender) możemy wybrać jak chcemy przejść przez życie — poświęcić się nauce, a może pomocy potrzebującym, czy jeszcze inaczej realizować swoje pasje, stworzyć – lub nie – rodzinę. Niektóre z nas łączą z sobą różne drogi życiowe, inne wybierają jedną i nie zawsze jest ona zgodna z tym, co kiedyś było normą, a dzisiaj już normą nie jest.
Nie każdy akceptuje zmiany
Zmiany w obrębie płci kulturowej nie dla każdego są wygodne. Nadal wielu mężczyzn i wiele kobiet nie wyobraża sobie, że kobieta może realizować się zawodowo, być niezależna finansowo, czy być niezależna od męża. Niezależność (intelektualna, finansowa, emocjonalna) kobiet, zmusza mężczyzn do zmiany utrwalonych schematów myślowych. Nie każdy mężczyzna (i kobieta) jest na to gotowy.
Zmiana tradycyjnej roli kobiety w rodzinie
W świetle dzisiejszego prawa kobieta ma możliwość wyjść z przemocowego związku, by nie patrzeć na krzywdę swoją i swoich dzieci. Może samodzielnie rozpocząć nowe życie i zapewnić im byt oraz bezpieczeństwo. Bez kulturowej zmiany w obrębie płci (gender) odejście od tradycyjnego, patriarchalnego modelu rodziny nie byłoby to możliwe. W publicznym dyskursie używa się często określenia gender jako straszaka, a dla prawicy jest to główna przyczyna zła w Polsce. Tymczasem głównym założeniem gender jest walka o równość płci zagwarantowana w Konstytucji RP.
Nigdy nie zrezygnujmy z prawa do edukacji, niezależności
Struktury rodzinne zmieniają się i coraz więcej kobiet i mężczyzn jest na te zmiany gotowa. Powiedzmy raz jeszcze głośno i wyraźnie – gender nie ma na celu zatarcia różnic pomiędzy kobietami a mężczyznami; z powodu „ideologii gender” nie przestaniemy być matkami, żonami, opiekunkami domowego ogniska.
W Polsce XXI wieku, po stu latach walki o prawa kobiet, nie ma takiej siły, która zmusiłaby kobiety do rezygnacji z prawa do edukacji, niezależności, czy wybierania zawodów zgodnych ze swoimi potrzebami i możliwościami.
Dzięki zmianom w obrębie płci kulturowej (gender) mamy w Polsce:
- prawo do równego traktowania (Konstytucja RP)
- czynne prawo wyborcze, czyli prawo do głosowania (od 1918 r.)
- bierne prawo wyborcze, czyli prawo do kandydowania kobiet do samorządów wszystkich szczebli, na urząd wójta, burmistrza, prezydenta miast i Prezydenta RP, do Sejmu, Senatu i Parlamentu Europejskiego
- możliwość studiowania (od 1894 r.)
- dostęp do antykoncepcji farmakologicznej (oficjalna dystrybucja od 1969 r.)
- wykonywanie zawodów, które kiedyś były wykonywane wyłącznie przez mężczyzn (pierwsza kobieta została sędzią w 1929 r.)
- prawo podejmowania decyzji niezależnie od woli męża (od 1921 r.)
- prawo do aborcji (ograniczenia od 1993 r.)
- prawo do prowadzenia samochodu (w Arabii Saudyjskiej kobiety mogą prowadzić samochód od 2017 r.)
- możliwość udziału w olimpiadach sportowych (kobiety po raz pierwszy dopuszczono do udziału w igrzyskach olimpijskich w 1928 r. w Amsterdamie)
- zakaz różnicowania płac między kobietami i mężczyznami na poziomie indywidualnym (od 2006 r.)
- prawo do urlopu tacierzyńskiego dla ojca dziecka w przypadku gdy matka dziecka wróci do pracy i zrezygnuje z części urlopu macierzyńskiego
- szybka izolacja osoby – zazwyczaj kobiety – dotkniętej przemocą od sprawcy (tzw. ustawa antyprzemocowa z 6 maja 2020 r., ma wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia po podpisaniu przez Prezydenta RP)
