Jak to się stało, że w Hiszpanii poznałam nowe metody dotyczące oszczędzania wody tak pomocne w tworzeniu inspirujących form edukacji pozaformalnej dorosłych? Otóż byłam uczestniczką mobilności w ramach dwuletniego projektu „Jak oszczędzać wodę w dobie kryzysu klimatycznego – hiszpańskie doświadczenia w edukacji ekologicznej”, realizowanego przez moje Stowarzyszenie Klub Kobiet Kreatywnych w Cieszynie. W 10.osobowej grupie uczestniczek miałam okazję zrealizować tygodniowy„job shadowing” w hiszpańskiej organizacji pozarządowej.
Mobilność jako źródło inspiracji i rozwoju
Doświadczenia zdobyte w rejonie Alikante i Walencji podczas tego wyjazdu wzbogaciły moje zawodowe kompetencje inżyniera chemii, ale przede wszystkim stały się impulsem do stworzenia nowych form edukacji pozaformalnej. W niniejszym artykule ukazuję, jak praktyczne obserwacje i rozwiązania napotkane w Hiszpanii mogą zainspirować nas edukatorów osób dorosłych do kreowania interdyscyplinarnych i zrównoważonych projektów edukacyjnych.
Nowatorskie podejście do zarządzania zasobami wodnymi: Lekcja z Walencji
Walencja, miasto narażone na powtarzające się powodzie (w latach 1321-1957 było ich aż 75!), spowodowane wylewaniem się rzeki Turia, przeszło prawdziwą metamorfozę. Stało się tak po ostatniej wielkiej i tragicznej powodzi październikowej z 1957 roku, która dotknęła zarówno infrastrukturę, jak i mieszkańców – zniszczone zostało 75 proc. zakładów produkcyjnych, 5 800 domów mieszkalnych, śmierć poniosło 81 osób.
W jej wyniku Parlament Hiszpański uchwalił w 1961 roku wprowadzenie w życie planu przesunięcia koryta rzecznego poza granice miasta, ponad 3 kilometry od naturalnego. Realizacja koncepcji wyprowadzenia wód rzeki Turia poza miasto rozpoczęła się w 1964 r. W 1973 roku Turia popłynęła nowym korytem. W mieście pozostało po niej siedmiokilometrowe zagłębienie. W starym korycie powstał Park Ogród Turii – zielona przestrzeń, unikalna w skali światowej. Ten gigantyczny park otwarto w 1986 roku. Na całej długości dawnego koryta rzeki powstały boiska, siłownie, place zabaw, scateparki otoczone palmami, drzewami pomarańczami, lasami sosnowymi. Z jednej strony Biopark (zoo przypominające afrykańską sawannę), w drugim – Oceanarium oraz Miasto Sztuki i Nauki. Większość futurystycznych budowli zaprojektowanych przez Santiago Calatravę i Felixa Candellę otwarto w latach 1998 – 2005.
Ta budząca zachwyt przestrzeń rekreacyjna, którą przeszłam pieszo wszerz i wzdłuż, integrująca funkcje sportowe, kulturalne i edukacyjne, pokazuje, jak innowacyjne rozwiązania urbanistyczne mogą przeobrażać wyzwania klimatyczne w szansę na rozwój społeczny i edukacyjny.
Woda jako kluczowy zasób: Innowacje w regionie Alikante
Region Alikante, zamieszkiwany przez około 330 tys. osób, stoi przed wyzwaniem ograniczonych zasobów wodnych – naturalne źródła wystarczają jedynie dla zaledwie 30 000 mieszkańców. Intensywny ruch turystyczny wymusza zastosowanie nowoczesnych technologii. W 2024 roku Wspólnotę Walencką (turystyczny region Costa Blanca) odwiedziło ponad 10 milionów gości. Zapotrzebowanie na wodę w tym borykającym się z suszami kraju jest ogromne! Hiszpania posiada 360 wielkich zakładów odsalania wody morskiej.
Dzięki programowi Erasmus+ mogłam zwiedzić jeden z największych takich zakładów w Hiszpanii w miejscowości Torrevieja. Produkuje się w nim 240 tys. m³ wody pitnej dziennie. 20 milionów m3 rocznie dla 1,6 miliona ludzi w okolicach Alikante oraz 60 milionów m3 rocznie dla nawadniania 8 tysięcy hektarów pól uprawnych.
Podczas wizyty w jednym z największych zakładów odsalania w Torrevieja miałam okazję poznać zaawansowany proces wykorzystania odwróconej osmozy. Dzięki zastosowaniu ciśnienia i półprzepuszczalnych membran, możliwa jest produkcja wody o wysokiej czystości, którą następnie uzdatnia się poprzez remineralizację, regulację pH i dezynfekcję. Zatężona odpadowa solanka jest w sposób zrównoważony odprowadzana z powrotem do morza. To przykład, jak praktyczne rozwiązania technologiczne mogą być inspiracją do tworzenia warsztatów i szkoleń dla dorosłych, pokazując realne metody radzenia sobie z wyzwaniami środowiskowymi.
Tradycja spotyka nowoczesność: Wielowymiarowość Torrevieja
Charakterystycznym elementem krajobrazu Torrevieja są potężne góry soli. Woda morska to źródło zarówno wody, jak i soli. Od czasów rzymskich w okolicach Torrevieja otrzymywano sól z morskiej wody. Z jednego litra wody można pozyskać aż 350 gramów soli! Dziś wytwarza się tam ponad 600 tysięcy ton soli rocznie. Sól z Torrevieja jest solą przemysłową. Ma zastosowanie jako surowiec w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym, włókienniczym, do posypywania dróg w zimie, do produkcji tworzyw sztucznych, czy karmy dla zwierząt. Ta wieloaspektowość stanowi doskonały materiał do zajęć edukacyjnych, które łączą naukę o tradycji z nowoczesnymi rozwiązaniami technologicznymi.
Ekosystemy jako przestrzenie edukacyjne: Chronione mokradła i rezerwaty
Sól pozyskuje się w Las Salinas de Torrevieja. Jest to zakład przemysłowy, zajmujący się pozyskiwaniem soli morskiej z płytkiego, rozległego, słonego jeziora, słynącego z niesamowitego różowego koloru. To mikroorganizmy żyjące w tej słonej wodzie nadają jej unikatową barwę, szczególnie w miesiącach letnich. Jest to Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków podobnie jak Laguny La Mata i Torrevieja. Zamieszkują je gatunki, które przystosowały się do ekstremalnych warunków środowiskowych, spowodowanych wysokim poziomem soli. Najbardziej charakterystycznymi ptakami rezerwatu są brodzące flamingi, których kolonie osiągają kilka tysięcy. Ich pióra zawdzięczają kolor spożywanym drobnoustrojom. Natura jest tu żywym przykładem do interaktywnych zajęć, które uczą o adaptacyjności i zrównoważonym rozwoju.
Mobilność jako impuls do innowacyjnej edukacji pozaformalnej
Doświadczenia zdobyte podczas mobilności Erasmus+ to nie tylko osobista lekcja, ale także cenny materiał ze zdobytej wiedzy, który wraz z koleżankami z mojego stowarzyszenia wykorzystałyśmy na wiele sposobów:
Projekty multimedialne
Uczestniczki tej mobilności opracowały tematyczne klipy edukacyjne na prowadzonym przez moje stowarzyszenie kanale @kreatywnecieszyn na TikTok-u :
- https://www.tiktok.com/@kreatywnecieszyn/video/7393699469004492065?is_from_webapp=1&sender_device=pc&web_id=7416394025136277014 ,
- https://www.tiktok.com/@kreatywnecieszyn/video/7451177866768747778?is_from_webapp=1&sender_device=pc&web_id=7416394025136277014
- https://www.tiktok.com/@kreatywnecieszyn/video/7462495349437959446?is_from_webapp=1&sender_device=pc&web_id=7416394025136277014
- https://www.tiktok.com/@kreatywnecieszyn/video/7455431493884579094?is_from_webapp=1&sender_device=pc&web_id=7416394025136277014 .
Z eko edukacją jesteśmy też obecne w mediach społecznościowych, na portalu Kobiece Medium Obywatelskie i w czasopiśmie CIESZYŃSKIE NA OBCASACH,
Spotkania lokalne
- Zorganizowałyśmy 5 lutego br. – dla liderek Kół Gospodyń Wiejskich i władz miasta Strumień – konferencję wraz z warsztatem pn. „Siła Kobiet w Ochronie Wody” o tym jak wykorzystać hiszpańskie działania dla lokalnej zmiany, jak racjonalnie korzystać z wody, w której czynnie uczestniczył nasz partner wspierający Sp. z o.o. Wodociągi Ziemi Cieszyńskiej. Warsztat sporządzenia ekologicznego proszku do prania dowodził jak takie środki mogą pomóc oszczędzać wodę i zmniejszać zanieczyszczenie środowiska https://www.facebook.com/100064510637609/videos/pcb.1031057749054570/1047931623837503 .
- Przygotowałyśmy prelekcje uczestniczek mobilności wraz z pokazami multimedialnymi „Kreatywne kobiety w Europie – jak program Erasmus+ inspiruje nas do działania” w Bibliotece Miejskiej w Cieszynie (26 marca) . Jej celem jest pokazanie, jak edukacja międzynarodowa może być narzędziem aktywizacji i inspiracji, szczególnie dla kobiet łączących życie zawodowe, rodzinne i społeczne.
Wyjścia terenowe
Przygotowałyśmy wyjazd edukacyjny do oczyszczalni ścieków w Wiśle (20 marca br.) pn. „Jak technologia i ekologia współpracują na rzecz ochrony środowiska”, którego celem jest omówienie roli oczyszczalni ścieków w regionie oraz jej znaczenia dla ochrony lokalnych zasobów wodnych, wyjaśnienie etapów oczyszczania ścieków: mechanicznego, biologicznego i chemicznego, omówienie ekologicznych rozwiązań stosowanych w oczyszczalni, oraz przedstawienie wpływu oczyszczalni na rzekę Wisłę i jej dorzecze. Taka praktyczna ekoedukacja umożliwia zobaczenie na własne oczy rozwiązań stosowanych w zarządzaniu wodą, sprzyja aktywnemu uczeniu się oraz budowaniu więzi z otoczeniem.
Budowanie sieci współpracy
Partnerstwa z instytucjami samorządowymi, europejskimi organizacjami ekologicznymi oraz placówkami edukacyjnymi dla dorosłych (prelekcja naszego Stowarzyszenia KKK w dniu 6 marca br. w Uniwersytecie Trzeciego Wieku w Cieszynie) sprzyjają wymianie doświadczeń i tworzeniu wspólnoty praktyków zaangażowanych w zrównoważony rozwój. Takie działania umożliwiają przekładanie zdobytej wiedzy na praktyczne, angażujące formy nauczania, które odpowiadają na potrzeby współczesnych społeczności dorosłych.
Podsumowanie
Uczestnictwo w mobilności Erasmus+ umożliwiło mi poznanie przełomowych rozwiązań stosowanych w Hiszpanii – od innowacyjnych systemów zarządzania zasobami wodnymi, przez nowoczesne technologie uzdatniania wody, aż po unikalne podejście do ochrony przyrody. Wiedza ta może stanowić inspirację dla wszystkich edukatorów, bo mobilności Erasmus+ to szansa na budowanie mostów między teorią a praktyką i szansa na uatrakcyjnienie form nauczania osób dorosłych o autentyczne własne przeżycia i nabytą naocznie wiedzę.
Ten artykuł został napisany przez autorkę w ramach wolontariatu poprzez udział w projekcie Stowarzyszenia KKK pt. Jak oszczędzać wodę w dobie kryzysu klimatycznego – wykorzystanie hiszpańskich doświadczeń w edukacji ekologicznej osób dorosłych, dofinansowanego przez Unię Europejską w programie Erasmus+. Wyrażone poglądy i opinie są jedynie opiniami autorki i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy i opinie Komisji Europejskiej oraz Narodowej Agencji Programu Erasmus+, które nie ponoszą odpowiedzialności za jego zawartość merytoryczną.
